Inhoud
Wat houdt absenteïsme in? Wat is een absentee?
Een enkele keer afwezig zijn wegens bijvoorbeeld ziekte wordt op zich nog niet als absenteïsme beschouwd. Doorgaans wordt pas van absenteïsme gesproken als een of meerdere werknemers herhaaldelijk voor korte of lange periodes afwezig zijn.
Vaak gaat het om ongegronde, opzettelijke afwezigheden die nadelig zijn voor het bedrijf als geheel. Langdurige ziekte, zwangerschapsverlof of de herstelperiode na een arbeidsongeval worden doorgaans dus niet mee opgenomen in absenteïsmeberekeningen.
Wat betekent presenteïsme?
Er wordt van presenteïsme gesproken als een werknemer blijft werken ondanks fysieke of psychische gezondheidsproblemen. De werknemer zou dus eigenlijk afwezig moeten zijn om te herstellen, maar kiest ervoor om door te blijven werken.
Onwettige (ongewettigde) of wettige (gewettigde) afwezigheid
De wettigheid van een afwezigheid zegt niets over de gegrondheid van de afwezigheid. Een ongewettigde afwezigheid wijst er enkel op dat de werknemer afwezig was, maar geen ziektebriefje voorlegt of kan voorleggen.
Wat is het verschil met verzuim en ziekteverzuim?
Verzuim is een breed begrip en houdt zowel absenteïsme als presenteïsme in. Verzuim is een soort nalatigheid: iemand die verzuimt doet niet wat die eigenlijk zou moeten doen.
Ziekteverzuim is een neutraal begrip en omvat alle afwezigheden waarvan een fysieke of psychische ziekte de oorzaak is.
Absenteïsme wordt meestal niet als neutraal begrip gebruikt en doelt vaak op ongegronde afwezigheden. Ook presenteïsme is een soort verzuim: de werknemer zou thuis moeten uitzieken, maar komt toch werken.
Wat voor soorten verzuim zijn er?
Er zijn 4 soorten verzuim.
- Zwart verzuim. Een medewerker meldt zich ziek, maar is in de praktijk niet arbeidsongeschikt.
- Wit verzuim. Een werknemer meldt zich ziek, en is in de praktijk arbeidsongeschikt.
- Grijs verzuim. Een medewerker meldt zich ziek en heeft medische klachten, maar het is niet zeker of de werknemer werkelijk arbeidsongeschikt is.
- Roze verzuim. Presenteïsme wordt ook roze verzuim genoemd: de medewerker is aanwezig, maar is eigenlijk arbeidsongeschikt en zou dus thuis moeten zitten.
Oorzaken van absenteïsme in België
Absenteïsme (gegrond of niet) kan verschillende oorzaken hebben. Ze worden opgedeeld in verschillende categorieën.
Fysieke oorzaken
Ziekte, arbeidsongevallen of andere fysieke aandoeningen zijn een veelvoorkomende oorzaak van absenteïsme. In veel gevallen is absenteïsme door een fysieke oorzaak wel gegrond. De werknemer is fysiek niet in staat om het werk uit te voeren.
Psychosociale en mentale oorzaken
Een te grote mentale werkbelasting, een grote psychische belasting in het privéleven van de werknemer of (hetrisico op) een burn-out of andere mentale klachten kan een aanleiding zijn voor absenteïsme. Onder deze categorie vallen echter ook zaken als vermijdingsgedrag, een gebrek aan motivatie, vluchtgedrag, angst voor conflicten of andere problemen op de werkvloer.
Profylactisch verlof
Een werknemer kan ook thuisblijven om besmetting of een werk gerelateerde aandoening te voorkomen. Een virus dat ronddwaalt op het werk kan bijvoorbeeld een reden zijn voor de bedrijfsarts om (bepaalde) werknemers arbeidsongeschikt te verklaren.
Andere oorzaken
Wie breder naar de afwezigheden kijkt, ziet al snel dat er ook in een ruimere context oorzaken zijn voor absenteïsme. Zo is er de vergrijzing van de werkende populatie, stijgt de vraag naar flexibiliteit, werd de pensioensleeftijd (meermaals) verhoogd en veranderen zaken aan recordtempo, ook op het werk.
Wat zijn de gevolgen of het management van absenteïsme en verzuim?
Absenteïsme en verzuim hebben grote gevolgen voor een onderneming. Zo is er de grote kost van herhaalde afwezigheden. De afwezige wordt betaald, maar levert geen werk. Misschien moet u als werkgever vervanging inschakelen, en natuurlijk moet ook die vervanger worden betaald.
Verminderde efficiëntie, verminderde kwaliteit
Maar dat is lang niet het enige gevolg. De efficiëntie van de onderneming gaat er op achteruit, en ook het werktempo zakt. Klanten worden bijvoorbeeld minder snel bediend, belangrijke processen vertragen, en de kwaliteit van het geleverde werk komt in gedrang.
Verhoogde werklast
Werk dat niet uitgevoerd kan worden door een afwezige werknemer, moet bovendien uitgevoerd worden door diens aanwezige collega’s. Zij nemen de taken van de afwezige collega over, wat zorgt voor een verhoogde werkdruk.
Als werkgever moet u misschien op zoek gaan naar vervanging. Vervanging moet echter ook opgeleid worden, wat weer tijd, geld en inspanning kost.
Mentale en psychosociale impact en het domino-effect
Daarnaast zorgt het overnemen van werk ook voor een grotere fysieke en mentale belasting van de aanwezige werknemers. Die menselijke kost is niet te onderschatten.
Een verhoogde belasting kan een domino-effect hebben. Elke werknemer heeft een beperkte belastbaarheid. Een verhoging van die belasting kan ervoor zorgen dat meer werknemers zich ziek melden. Hoe meer afwezigen, hoe groter de belasting voor de aanwezigen wordt. Het absenteïsme kan er zelfs voor zorgen dat werknemers op zoek gaan naar een nieuwe betrekking.
Slechte sfeer en verminderde motivatie
Absenteïsme zorgt zo niet enkel voor een verhoogde werkdruk en meer stress, maar benadeelt ook de sfeer op het werk. Vertraagde processen, een in de war geschopte werkplanning, verminderde efficiëntie en een verhoogde werklast zorgen voor frustratie onder de werknemers. Hun motivatie kan er sterk op achteruitgaan.
Gevolgen van presenteïsme
Ook presenteïsme, het aanwezig zijn ondanks arbeidsongeschiktheid, heeft nadelige gevolgen. De zieke werknemer kan de gezondheid van diens medewerkers in gevaar brengen.
Ook de mentale en fysieke gezondheid van de presenteïstische werknemer komen in het gedrang. De kans op het verergeren van de aandoening stijgt. Ook zou presenteïsme het risico op burn-out, depressie en angeststoornissen verhogen. De algemene instelling tegenover het werk krijgt het ook zwaar te verduren.
Op termijn stijgt natuurlijk de kans dat de werknemer langdurig arbeidsongeschikt wordt, of besluit een nieuwe betrekking te zoeken.
Ontvang offertes
Hoe kunt u absenteïsme aanpakken? Het absenteïsmebeleid
Absenteïsme (en presenteïsme) hebben duidelijk een aantal kwalijke gevolgen voor uw onderneming. Een goed absenteïsmebeleid pakt absenteïsme aan bij de wortel. Enkele tips om afwezigheden op het werk te beperken.
Analyse en onderzoek
Het opstellen van een absenteïsmebeleid begint bij goed en grondig onderzoek. Als u kunt vaststellen of het absenteïsme veroorzaakt wordt door factoren op de werkvloer, en welke factoren dat zijn, krijgt u alvast een goede houvast.
De interne (en externe) dienst voor preventie en bescherming op het werk, alsook de preventieadviseur, kunnen hier belangrijke bondgenoten in zijn. Een absenteïsme-audit is een goede eerste stap in het onderzoek. Vraag naar de oorzaak van de afwezigheden, maar even goed naar wat verbeterd kan worden om absenteïsme tot een minimum te beperken.
Daarnaast kan het management u helpen. Zij kunnen veranderingen in het gedrag van de werknemers vaststellen. Ga ook in dialoog met de werknemers zelf. Neem waar mogelijk een open houding aan, en biedt een luisterend oor. Door de juiste aanspreekpunten te voorzien, voelen de werknemers zich gehoord en gesteund waardoor de drempel tot het aankaarten van problemen op de werkvloer verkleint.
Verhoog het welzijn: Gezondheidsbescherming en -bevordering
Investeren in welzijn op het werk kan een wereld van verschil maken. Aanspreekpunten voorzien, initiatieven organiseren om zowel de motivatie als de fysieke en mentale gezondheid van de werknemers te verhogen en het creëren van een vertrouwensband tussen de werknemers onderling kan bijdragen aan welzijn op het werk.
Verbeter de werkomstandigheden
Betere werkomstandigheden leiden niet enkel tot minder absenteïsme, maar ook tot een verhoogde motivatie op de werkvloer. Welke verbeteringen mogelijk zijn, hangt natuurlijk af van de aard van de onderneming. Denk maar aan het aanpassen van de werkposten, het waar mogelijk verlagen van de werkdruk en werkbelasting, of het organiseren van teambuildings. De arbeidsarts en preventieadviseur kunnen u daarin bijstaan.
Verzuimbeleid
Een duidelijke aanpak van absenteïsme maakt het voor u, het management en de werknemers gemakkelijker om absenteïsme aan te pakken. Een overzichtelijk stappenplan waarin vermeld wordt wie wat doet bij afwezigheden is een houvast voor alle betrokkenen.
Een verzuimbeleid gaat nog verder dan dat, en voorziet ook een aanpak voor presenteïsme. De interne en externe preventiediensten en de preventieadviseur helpen u bij het opstellen van het verzuimbeleid.
Re-integratie en progressieve tewerkstelling
Langdurig zieke werknemers kunnen vaak begeleiding en ondersteuning gebruiken bij de terugkeer naar het werk. Een arbeidsgeneesheer is daarin cruciaal. Ook de controlearts kan hier een adviserende rol in opnemen.
Met progressieve tewerkstelling gaat u op zoek naar manieren om het werk aan te passen aan die werknemers die hun vorige taken niet opnieuw kunnen opnemen na een langdurige afwezigheid. Ook daarin kunnen de preventieadviseur-arbeidsarts en de controlearts een belangrijke rol spelen.
Absenteïsme op het werk beperken? Een preventieadviseur gaat samen met u de strijd aan!
Een gezonde en veilige werkomgeving met gemotiveerde en gelukkige werknemers is de droom van elke werkgever. Elke onderneming krijgt echter te maken met uitdagingen en obstakels. Bent u op zoek naar een gerichte, persoonlijke aanpak voor uw onderneming? Doe dan beroep op een preventieadviseur!
Heeft u vragen over absenteïsme, wilt u meer weten over welzijn op het werk, of bent u op zoek naar een preventieadviseur voor uw onderneming? Vul dan onderstaand formulier in. U ontvangt gratis en volledig vrijblijvende offertes en advies op maat. Zo kunt u zich beter informeren, tarieven vergelijken, en een geschikte oplossing vinden voor uw onderneming.