Groene uitvaart: Waarom interessant? + tips 

Wat is een groene of duurzame uitvaart? 

Een groene, duurzame of ecologische uitvaart is een uitvaart die het milieu zo weinig mogelijk belast. Steeds meer mensen vinden het belangrijk om milieubewust te leven. Maar ook een ecologische uitvaart is belangrijk om je ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te houden. 

Er zijn heel wat manieren om je uitvaart milieuvriendelijker te maken. Denk aan ecologische uitvaartkisten of urnen, biologisch geteelde bloemen, milieuvriendelijk rouwvervoer en een koffietafel met biologische producten. Zo goed als alle klassieke uitvaartproducten kan je vervangen door een ecologische variant. 

Tips voor een ecologische uitvaart in België

Een uitvaart bestaat uit meerdere onderdelen. Vandaag zijn er al heel wat mogelijkheden om deze onderdelen een stuk minder milieubelastend te maken. Weet je niet waar te beginnen? We geven hieronder 10 tips die je kunnen helpen. 

1. Begraven of cremeren? 

Wat is milieuvriendelijker: begraven of cremeren? Verschillende onderzoeken tonen aan dat er op vlak van milieubelasting eigenlijk weinig verschil is tussen begraven en cremeren. Veel hangt echter af van de criteria die ze vergelijken. Opnieuw spelen ook je persoonlijke keuzes een grote rol. 

Cremeren heeft een grote impact op de omgeving door het energievragende verbrandingsproces. Begraven neemt in vergelijking met crematie heel wat ruimte in. Dit kan je echter verbeteren door te kiezen voor een natuurbegraafplaats. 

Natuurbegraven 

Er is vandaag een groeiende vraag naar een laatste rustplaats in de natuur. Maar de Vlaamse wetgeving verbiedt het begraven van stoffelijke resten in bossen en andere natuurgebieden. Daarom zijn er officiële natuurbegraafplekken opgericht. 

Natuurbegraafplekken zijn vastgelegde zones in de natuur die voorbehouden zijn voor het verstrooien van as of het begraven van biologisch afbreekbare urnen. Deze locaties kunnen enkel opgericht worden binnen de openbare domeinen die door de lokale overheden zijn aangeduid. Bovendien is ook de toestemming van het Agentschap voor Natuur en Bos vereist. 

Deze zones vervullen een dubbele werking: ze geven mensen hun laatste rustplaats in de natuur en ze houden het natuurgebied in stand. Een natuurgraf gaat op in de natuur. Je moet dus geen grafmonument kopen en onderhouden. 

In Vlaanderen zijn er al enkele natuurbegraafplaatsen opgericht. De laatste jaren komen er steeds enkele bij. 

2. Groene uitvaartkisten

Steeds meer bedrijven focussen zich op de productie van milieuvriendelijke uitvaartkisten. Er bestaan zelfs al kisten die volledig uit natuurlijke materialen bestaan. Dit zorgt ervoor dat ze geen grondvervuiling veroorzaken wanneer ze al een tijdje in de grond liggen. 

Deze uitvaartkisten hebben bijvoorbeeld geen metalen verbindingen en ook de handvatten zijn uit hout gemaakt. Samen met het stoffelijke overschot kan de kist volledig op een natuurlijke manier afgebroken worden. 

In België zijn er echter nog niet veel crematoria die deze groene uitvaartkisten toelaten. Dit ligt onder andere aan het feit dat ze te snel ontbranden en op die manier de crematieoven in de problemen brengen. Ook gebeurt het dat ze de roetfilter doen verstoppen. Vraag daarom altijd na bij je begrafenisondernemer of je een volledig natuurlijke kist kunt gebruiken. 

Volgende uitvaartkisten zijn volledig uit milieuvriendelijke materialen opgebouwd die biologisch afbreekbaar zijn:  

• De eco-doodskist. Deze uitvaartkist wordt gemaakt uit bossen waar het verplicht is de bomen nadien te herplanten. Vaak gaat het om fineerhout, maar soms bestaan ze ook uit onbehandeld steigerhout, sloophout, vurenhout, eikenhout, dennenhout, grenen en panlatten. Ook de handvatten bestaan uit hout, leer of koord. De binnenbekleding is biologisch afbreekbaar. 
• De rieten doodskist of korfkist. Deze kist bestaat uit hout dat omvlochten is met pitriet of rotanhout. Het vlechtwerk geeft de kist een mooie afwerking. Ook de handvatten worden in riet gevlochten. De binnenbekleding bestaat uit katoen dat biologisch afbreekbaar is. 
• De suikerrieten doodskist. Deze kist bestaat uit geperste suikerrietstengels. Dit is het afvalproduct wanneer je suiker vergaart.  
• Fairtrade doodskisten. De milieuvriendelijke en biologisch afbreekbare materialen zijn geen bedreigde planten- of boomsoorten. Zo worden onder andere pijnbomen, bamboe, pandanus, wilgenteen, bananenblad en den gebruikt. De handvatten bestaan uit natuurlijke palmkoord of dennenhout. De binnenbekleding bestaat uit watervast katoen. 
• De kartonnen doodskist. Deze kist bestaat uit samengeperst karton of volledig gerecycleerd papier. De binnenkant is een bekleding van katoen of biologisch afbreekbare folie. 
• De geweven kist. Het materiaal dat voor deze kist gebruikt wordt, is een fijnmazig natuurlijk materiaal zoals papier. Geweven kisten worden met de hand gemaakt. 
• De wollen kist. Deze bestaat uit Schotse wol met wolrestanten die door vervilting stevig geworden zijn. De handvatten bestaan uit jutte en de binnenkant is bekleed door ongebleekt katoen met daarop een wollen laagje. 

Lijkwade 

In plaats van een traditionele houten kist kan je ook kiezen voor een lijkwade. Dit is een doek dat uit natuurlijk materiaal bestaat zoals katoen, linnen, wol of zijde. Belangrijk is dat er geen schadelijke stoffen vrijkomen bij de verbranding van het doek. Er bestaat hiervoor een strenge reglementering. 

Vanaf 2019 is het zowel in Brussel, Vlaanderen en Wallonië mogelijk om je te laten begraven in een lijkwade. 

3. Duurzaam grafmonument 

Op een begraafplaats wordt vaak een grafmonument van natuursteen geplaatst om de overledene te herdenken. Maar het winnen van natuursteen buiten Europa is geen milieuvriendelijk proces: er is een hoge CO2-uitstoot door het vervoer per vrachtschip en vaak zijn ook de arbeidsomstandigheden erbarmelijk. 

Als je een duurzame optie wil, kies je beter voor een grafmonument dat uit duurzaam geproduceerd hout bestaat. 

Als je echt een grafmonument van natuursteen wil plaatsen, dan kan je duurzaam zijn door een monument te hergebruiken. Specialisten zorgen voor een nieuw canvas door een laagje van de steen af te slijpen. 

4. Urne van duurzaam materiaal   

Niet alleen uitvaartkisten, maar ook urnen kunnen uit duurzaam materiaal bestaan. Urnen die gemaakt zijn van hout, gerecycled karton, zout, klei of plantenextracten zijn biologisch afbreekbaar. Hierdoor zijn ze niet milieubelastend. 

Er bestaan daarnaast ook zee- of waterurnen. Wanneer je deze urnen in de zee of in een rivier legt, lossen ze op. 

5. Milieuvriendelijk rouwvervoer 

Een van de meest vervuilende elementen bij een uitvaart is het rouwvervoer van de overledene. Dit komt doordat de begrafenisondernemer een lijkwagen of corbillard met een grote CO2-uitstoot gebruikt. Omdat volgens het Vlaams decreet het vervoer van de overledene moet plaatsvinden met een vervoermiddel dat ertoe uitgerust is, blijft de CO2-uitstoot hoog. 

Maar als de afstand naar de kerk of begraafplaats kort is, dan kan de kist eventueel gedragen of met een rouwkoets vervoerd worden. 

Ook komen de nabestaanden vaak met de auto naar het ceremoniële afscheid. Dit is niet milieuvriendelijk. Hieronder geven we drie alternatieven die van pas kunnen komen. 

Rouwkoets

Rouwkoetsen worden steeds vaker ingezet als vervoermiddel bij uitvaarten. Het is een middel om je uitvaart milieuvriendelijk te personaliseren. Rouwkoetsen worden met paarden verhuurd. Dit maakt ze een duurzame optie. 

Bakfiets

Aan de hand van een op maat gemaakte bakfiets kunnen begrafenisondernemers het stoffelijke overschot van de overledene naar de kerk of het crematorium vervoeren. Dit vervoermiddel is goedkoper en een stuk vriendelijker voor het milieu. 

Niet alle begrafenisondernemers bieden deze dienst aan. Bovendien is het vaak ook de gewoonte dat alle nabestaanden hun fiets meenemen om de overledene een laatste groet te brengen. Dit is niet altijd voor iedereen mogelijk. 

In Nederland wordt de bakfiets al langer als een milieuvriendelijk rouwvervoermiddel ingezet. In België is er de voorbije jaren steeds meer interesse en vraag naar. 

Rouwbus 

Een laatste optie is de rouwbus. Dit bestaat nog niet in België, maar wel in Nederland. Tijdens de uitvaart stappen alle nabestaanden op de rouwbus. De overledene wordt in de rouwbus gedragen. Vervolgens brengt een chauffeur van de afscheidsceremonie iedereen naar het kerkhof of crematorium. 

6. Natuurlijke opbaring 

Tijdens de opbaring op een bed of in een kist wordt het lichaam door een koelelement gekoeld. Het uitvaartcentrum heeft een gespecialiseerde koelruimte. Maar deze koelapparatuur verbruikt veel energie. Thuis opbaren verbruikt bijvoorbeeld drie keer zoveel energie dan de koelruimte van een uitvaartcentrum. 

Gewoon al door het aantal dagen tussen de opbaring en de uitvaart te verminderen, ben je een stuk milieuvriendelijker. Maar er zijn ook al heel wat duurzame alternatieven voor een koelinstallatie ontwikkeld. Deze alternatieven zijn deel van de natuurlijke opbaring. 

Zo kan je bijvoorbeeld graszoden onder het bed of de kist plaatsen om de overledene af te koelen. Het is de bedoeling dat je de graszoden twee keer per dag met water besprenkelt. Zo ontstaat er verdampingsproces dat de kamer koel houdt. 

Wat graszoden nog duurzamer maakt, is dat ze na de uitvaart hergebruikt kunnen worden. Je kunt ze gewoon terug in de tuin plaatsen. 

7. Catering of koffietafel met biologische producten 

De koffietafel of catering kan je op volgende manieren duurzamer maken: 

• Kies voor een lokale leverancier die streekproducten uit het seizoen gebruikt. Zo weet je dat de producten niet over een lange afstand vervoerd moeten worden. De CO2-uitstoot ligt daardoor een stuk lager. 
• Kies voor producten met een ecologisch keurmerk. 
• Maak geen gebruik van wegwerpartikelen zoals servetten en plastic borden en bestek.

8. Kleding van organisch materiaal 

De overledene draagt best duurzame kleding van natuurlijke materialen. Denk bijvoorbeeld aan linnen, wol of hennep. Kleding bestaande uit synthetische stoffen zijn belastend voor het milieu en vergaan ook een stuk slechter. 

Ook sieraden en een bril  leg je beter niet in de kist. Je kunt de sieraden in de plaats bewaren als een herinnering. Of je kunt ze tot nieuwe sieraden laten smelten. Een bril kan je doneren zodat het hergebruikt kan worden. 

Bloemen, foto’s en houten voorwerpen kan je wel in de kist leggen.

9. Biologisch of lokaal geteelde bloemen 

Wat productie betreft, zijn bloemen vaak niet milieuvriendelijk. Chemische en milieubelastende bestrijdingsmiddelen worden gebruikt om de groei te stimuleren en de CO2-uitstoot bij productie en transport van de bloemen is enorm. De serres moeten constant verwarmd worden en de vrachtwagens zijn helemaal niet milieubewust. 

Gelukkig gebruiken heel wat bloementelers minder milieuverontreinigende stoffen dan vroeger. Zeker in Nederland is dat het geval. 

Wat je zelf kunt doen om milieuvriendelijker te zijn, is bijvoorbeeld: 

• Bloemen plukken uit eigen tuin.
• Kiezen voor biologisch geteelde seizoensbloemen. Deze worden in de eigen omgeving geteeld. Er komen geen bestrijdingsmiddelen of kunstmest aan te pas. 
• Bloemen bestellen bij een duurzame bloemist. 

10. Duurzame rouwkaarten 

Om vrienden en dierbaren schriftelijk over een overlijden te informeren, wordt vaak voor rouwkaarten gekozen. Je kunt ze laten drukken en vervolgens via de post versturen. 

Het is milieuvriendelijker om bijvoorbeeld de rouwkaarten digitaal te versturen. Zo bespaar je niet alleen op papier, maar is er ook geen CO2-uitstoot door het transport. 

Wil je toch een papieren kaart, dan kan je bijvoorbeeld een drukkerij met een zo duurzaam mogelijk drukproces contacteren. Denk aan een drukker die gebruikt maakt van gerecycled papier, papier afkomstig van verantwoord beheerde bossen, ongebleekt papier, een zuinige printer en milieuvriendelijke inkt. 

Nieuwe en milieuvriendelijke uitvaarttechnieken 

Naast bovenstaande tips zijn er recent ook nieuwe uitvaarttechnieken ontwikkeld die de uitvaart milieuvriendelijker maken. We bespreken er hieronder drie: resomatie, cryomatie en humusatie. Voorlopig zijn de meeste van deze uitvaarttechnieken nog niet beschikbaar in België en Nederland. 

1. Resomatie 

Resomatie is een uitvaarttechniek waarbij het lichaam van de overledene in een chemisch bad afbreekt. Aan de hand van water en kaliloog lost het lichaam op tot er enkel nog poeder en vloeistof overblijft. 

Dit proces vindt plaats in een cabine. Het lichaam wordt in een zijden hoes door het deurtje naar binnen geschoven. Daarna worden water en kaliloog toegevoegd. Op een temperatuur van 180 graden breekt het lichaam in ongeveer 2 à 3 uur volledig af. 

Wat er overblijft is een bruinachtige vloeistof en een wit poeder afkomstig van de botten. Dit poeder wordt aan de nabestaanden meegegeven. 

2. Cryomatie 

Cryomatie is het vriesdrogen van de overledene tot een reukloos poeder. Deze uitvaarttechniek is uitgevonden door het Zweedse bedrijf Promessa Organic. Het bestaat uit de volgende zes stappen: 

• Het stoffelijke overschot van de overledene moet tien dagen gekoeld worden tot -18 graden Celsius. 
• Daarna worden het stoffelijk overschot en de doodskist ondergedompeld in een vloeibare stikstof van -196 graden Celsius. Dit maakt de stoffelijke resten heel broos. 
• De kist wordt vervolgens op een trilplaat gezet. Op die manier valt alles uiteen in kleine poederdeeltjes. 
• De poeder die overblijft (meestal 25 tot 30 kilo) wordt gedroogd. Resten van chirurgische metalen en kwik worden magnetisch afgevoerd. 
• Het poeder wordt in een kleine kist gestoken. 
• Dit kistje wordt in een ondiep graf begraven. Door de toevoer van zuurstof, zijn de resten in zes tot twaalf maanden omgezet in compost. 

Cryomeren is minder vervuilend dan crematie omdat het een stuk minder grondstoffen verbruikt. Een nadeel is dat er wel heel wat elektriciteit voor nodig is. Zo is het toch nog een grote energieverbruiker. Bovendien wordt cryomatie nog nergens in de wereld toegepast. In Nederland is er ondertussen wel een groeiende belangstelling. 

3. Humusatie in België 

Een derde nieuwe uitvaarttechniek is humusatie: een gecontroleerd proces waarbij het lichaam van de overledene langzaam verteert. Dit gebeurt aan de hand van micro-organismen in de aarde, de eigen bacteriën van het lichaam en organische materie die door humusatoren voorbereid werd. 

Deze organische materie is een mengeling van fijn snoeihout, bladeren, gemalen stammen, twee natuurlijke decompositie-versnellers en een kleine hoeveelheid klei. Na 3 maanden zijn de botten al los van elkaar.

Op dit moment halen de humusatoren de beenderen en andere voorwerpen zoals tandvullingen, pacemakers of kunstheupen eruit. De botten worden vermalen tot fijn stof dat vervolgens weer aan de compost wordt toegevoegd. 

Na 12 maanden zijn de stoffelijke resten een vruchtbaar humus geworden. Deze compost kan je vervolgens zelf gebruiken. Een mogelijkheid is om met de humus thuis of ergens anders een boom te planten. Die boom dient dan ter nagedachtenis van de overledene. 

Op 8 november 2018 besliste de Brusselse regering dat humusatie en aquamatie in het Brusselse gewest toegelaten zijn. In Vlaanderen en Wallonië is humusatie nog niet wettelijk toegelaten. 

Wil je een groene uitvaart organiseren? Vul het offerteformulier in en kom in contact met uitvaartspecialisten 

Er zijn heel wat producten en processen die slecht zijn voor het milieu. Ook de uitvaartsector moet milieubewuster met begrafenissen en crematies omgaan. We hebben hierboven verschillende tips en duurzame alternatieven uitgelegd. Wil je zelf ook je steentje bijdragen aan het milieu en een groene uitvaart organiseren? Of wil je nog extra advies en informatie over een duurzame uitvaart in België? Vul dan hieronder het offerteformulier in en kom in contact met uitvaartspecialisten. Zij sturen je offertes op. Vervolgens kan je hun diensten en tarieven vergelijken.

---