Inhoud
Wat zijn successierechten?
Successierechten of de erfbelasting zijn belastingen die je als erfgenaam betaalt op een nalatenschap of erfenis.
De belasting wordt berekend op de nettowaarde van de roerende goederen (geld, schilderijen, meubels, …) en onroerende goederen (gronden, gebouwen, …) die de overledene achterlaat, na aftrek van eventuele schulden.
Als erfgenaam moet je zelf een aangifte van nalatenschap indienen bij de instantie die bevoegd is voor het innen van erfbelasting of successierechten. Welke instanties dat zijn, ontdek je hieronder.
Successierechten versus erfbelasting: Vlaanderen, Wallonië en Brussel
De term successierechten wordt gebruikt in het Brussels Hoofdstedelijke Gewest en het Waalse Gewest. In het Vlaamse Gewest wordt de term erfbelasting gebruikt. Het gaat dus om eenzelfde soort belasting die je betaalt op de waarde van roerende en onroerende goederen die je ontvangt na een overlijden.
In de Brussels Hoofdstedelijke en Waalse Gewesten is de FOD Financiën bevoegd voor het innen van de successierechten. In het Vlaams Gewest is de Vlaamse Belastingdienst bevoegd voor het innen van de erfbelasting.
Regels erfbelasting of successierechten op levensverzekering overleden partner
Als je na het overlijden van je verzekerde huwelijkspartner het bedrag van diens levensverzekering ontvangt als begunstigde en langstlevende partner, moet je in principe erfbelasting of successierechten betalen op dat bedrag.
Op welk deel van het bedrag uit de levensverzekering je precies belast wordt, is afhankelijk van hoe de verzekeringspremie werd betaald.
Werd de premie betaald vanuit jullie gemeenschappelijk vermogen, bijvoorbeeld het loon? Dan wordt je als begunstigde, langstlevende partner belast op de helft van het bedrag.
Werd de premie betaald vanuit het vermogen van de overleden partner? Dan word je als begunstigde, langstlevende partner belast op het volledige bedrag.
Betaalde je de premie vanuit jouw vermogen? Dan ben je als begunstigde, langstlevende partner geen belastingen verschuldigd. Je moet wel kunnen bewijzen dat de premie vanuit jouw eigen vermogen betaald werd.
Nood aan informatie op maat? Een verzekeringsexpert geeft je persoonlijk advies.
Hoe kun je successierechten of erfbelasting vermijden?
Met een levensverzekering gecombineerd met strategische schenkingen kun je successierechten en erfbelasting (deels) vermijden en/of verlagen. Je behoudt daarmee ook de controle over hoe je kapitaal na je overlijden wordt verdeeld.
Successieplanning is echter een ontzettend secuur soort planning.Het is noodzakelijk dat elke stap in de planning nauwkeurig wordt opgevolgd en elk contract of document correct wordt opgesteld.
Met een juridisch correcte onderbouwing vermijd je fouten waardoor je kapitaal alsnog hoger belast wordt, of op het verkeerde moment aan de verkeerde persoon wordt uitbetaald. Een verzekeringsexpert of financieel adviseur bekijkt wat de mogelijkheden zijn met jouw kapitaal en staat je bij in de successieplanning.
Hoeveel erfbelasting betaal je op een levensverzekering?
Het kapitaal dat je opbouwt via een levensverzekering, behoort in theorie niet tot je nalatenschap (tenzij je dat zelf zo aangeeft in het contract). De begunstigden in een levensverzekeringcontract ontvangen het kapitaal niet als erfgenaam, maar via een contractuele clausule.
Je betaalt in de veel gevallen echter wel nog erfbelasting als begunstigde bij overlijden van een levensverzekeringscontract. Hoeveel je precies betaalt, wordt berekend door de fiscus. Welke levensverzekeringscontracten al dan niet onderworpen zijn aan erfbelasting, ontdek je onderin dit artikel.
Hoe worden de erfbelasting of successierechten berekend?
Hoeveel de successierechten of erfbelasting bedragen, wordt berekend op basis van de waarde van de erfenis enerzijds, en de graad van verwantschap met de overledene anderzijds. Hoe lager de waarde van de erfenis en hoe dichter dat verwantschap, hoe lager de belasting.
Daarnaast verschillen de precieze tarieven van gewest tot gewest. De fiscale woonplaats van de overledene op het moment van overlijden bepaalt welke gewestelijke tarieven van toepassing zijn.
Wat bepaalt de waarde van een erfenis?
De waarde van een volledige erfenis bestaat uit de nettowaarde van alle roerende en onroerende goederen die een overledene achterlaat, minus de afbetaling van eventuele schulden.
De erfbelasting op de uitbetaling van een levensverzekering bij overlijden wordt normaliter berekend op basis van het verzekerde kapitaal.
Wat gebeurt er met een levensverzekering na overlijden?
Als verzekeringnemer duid je normaliter een begunstigde bij leven aan. Vaak is dat de verzekerde zelf. Op de eindvervaldatum van het contract ontvangt de begunstigde bij leven het kapitaal.
Nu duid je in nagenoeg elk levensverzekeringcontract ook een of meerdere begunstigden bij overlijden aan. Hoe gebeurt de verdeling van je verzekerd kapitaal na je overlijden?
Wie erft het geld van de levensverzekering?
Het geld uit een levensverzekering komt, bij het overlijden van de verzekerde, terecht bij de begunstigden. Een begunstigde kan nominatief (bij naam, bijvoorbeeld ‘Dirk Dams’) of generiek (‘mijn echtgenoot) worden aangeduid. Ook een combinatie van beide vermeldingen kan (bijvoorbeeld ‘mijn echtgenoot Dirk Dams’).
Als de begunstigde zelf overleden is, komt het kapitaal terecht bij een tweede (ook wel een subsidiaire) begunstigde. Is die ook overleden? Dan belandt het kapitaal bij een eventuele derde (opnieuw subsidiaire) begunstigde.
Al die begunstigden duidt je als verzekeringnemer aan in de begunstigdenclausule van het verzekeringscontract.
Zijn er echter geen levende begunstigden aangeduid, en is er dus geen begunstigde gekend voor (een deel van) het verzekerd kapitaal? Dan komt het deel van het kapitaal waarvoor geen begunstigde meer aangeduid is terecht in de nalatenschap van de overledene.
Geen begunstigde voor een levensverzekering? Kapitaal verdeeld in nalatenschap en testament
Vanuit de nalatenschap wordt het kapitaal verdeeld onder de wettelijke erfgenamen. De verdeling gebeurt normaliter volgens het testament van de overledene. Ontbreekt het testament? Dan wordt het kapitaal verdeeld volgens de wettelijke bepalingen.
Een testament kan tot slot ook de begunstigingsclausule van een verzekeringscontract wijzigen. Voor vragen over die complexe materie ga je best te rade bij een notaris of verzekeringsexpert.
Aangifte nalatenschap levensverzekeringscontract
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ben je verplicht om een levensverzekeringscontract aan te geven bij de aangifte van een nalatenschap. In het Vlaams en Waals Gewest geef je een levensverzekeringscontract aan ter informatie.
Ontvang je na het indienen van de aangifte van een nalatenschap nieuwe goederen of bedragen? Dan geef je die aan via de bijvoeglijke aangifte. Het kan gaan om bedragen uit een levensverzekering die worden uitgekeerd, afgekocht of getransfereerd.
Bij welke levensverzekeringen wordt de uitkering belast? Waar betaal je successierechten?
Ben jij de begunstigde van een levensverzekering, en overlijdt de verzekerde? Dan betaal je in veel gevallen successierechten of een erfbelasting op het uitbetaalde kapitaal.
Dat is echter niet altijd het geval. Hieronder ontdek je welke levensverzekeringen gepaard gaan met successierechten of erfbelasting voor de begunstigde(n), en welke niet.
Je leest ook meer over de personenbelasting die geheven kan worden op de vermeldde levensverzekeringen.
1. Spaarformules met overlijdensdekking
Bij spaarformules met overlijdensdekking zoals bijvoorbeeld de tak 21 spaarverzekering worden het opgebouwde kapitaal (bestaande uit de inleg en rente minus de kosten) en de eventuele winstdeling uitbetaald aan de begunstigden van een overleden verzekerde.
Als begunstigde betaal je nagenoeg altijd erfbelasting of successierechten op het kapitaal dat je uit dergelijke verzekering ontvangt.
Personenbelasting
Gaat het om een niet-fiscaal contract waarbij de verzekeringnemer de premies niet fiscaal in mindering bracht? Dan hoef je normaliter ook geen personenbelasting of roerende voorheffing te betalen op het kapitaal.
Bij een fiscaal contract (verzekerde bracht minimaal 1 keer de premies fiscaal in vermindering) kan wel een personenbelasting opgelegd worden aan de begunstigde.
2. Pensioensparen en langetermijnsparen
Pensioenspaarverzekeringen dienen voor het aanvullen van het wettelijk pensioen van de verzekeringnemer. Met een langetermijnspaarverzekering kan de verzekeringnemer verschillende doeleinden nastreven. Beide verzekeringen zijn fiscaal interessante spaarproducten. De premies kunnen fiscaal in vermindering gebracht worden.
Er is aan dergelijke verzekeringen ook steeds een overlijdenskapitaal gekoppeld.
Je betaalt als begunstigde bij overlijden altijd successierechten of erfbelasting op het uitgekeerde kapitaal en de eventuele winstdeling.
Personenbelasting
Gaat het om een fiscaal contract waarbij de verzekeringnemer de premies minstens 1 keer in vermindering bracht? Dan betaal je een personenbelasting van 10 procent op het overlijdenskapitaal, plus gemeentebelastingen. Je betaalt geen personenbelasting op eventuele winstdelingen.
Let wel:
- Werd het verzekeringscontract afgesloten toen de verzekeringnemer ouder was dan 55 jaar? Dan volgt een bevrijdende belasting op de 10de verjaardag van de polis. Eens die bevrijdende belasting betaald is, moet het overlijdenskapitaal niet meer worden aangegeven bij de belastingen.
- Werd het verzekeringscontract afgesloten voor de verzekerde 55 jaar oud was? Dan betaalde die op diens 60ste verjaardag een taks van 10 procent. Die taks werkt ook in dat geval bevrijdend, waardoor het bedrag in de verzekering daarna niet meer belast moet worden.
- Overlijdt de verzekerde voor bovenstaande belasting werd afgehouden? Dan wordt voor de uitbetaling aan de begunstigde(n) een bedrijfsvoorheffing van 10,09 procent afgehouden van het overlijdenskapitaal. De verzekeraar bezorgt je een fiche waarmee je dat kapitaal moet aangeven bij de belastingen.
3. Groepsverzekering (voor werknemers)
Je kunt ook via je werkgever zijn aangesloten bij een levensverzekering, een zogenaamde groepsverzekering. Via een regelmatige premie, betaald door de werkgever of de werknemer zelf, bouwen de werknemers een aanvullend pensioen op. Bij het vroegtijdig overlijden van een werknemer (dus voor die de pensioenleeftijd bereikt) wordt het overlijdenskapitaal uitgekeerd, normaliter aan de begunstigden.
Ontvangen de langstlevende huwelijkspartner of kinderen jonger dan 21 jaar het overlijdenskapitaal? Dan betalen die geen successierechten of erfbelasting.
Andere begunstigden (waaronder een wettelijk samenwonende partner) betalen die successierechten of erfbelasting wel.
Personenbelasting
Een langstlevende huwelijkspartner die het overlijdenskapitaal ontvangt betaalt een Riziv-bijdrage van 3,55 procent en een solidariteitsbijdrage (0 tot 2 procent). Een samenwonende partner of kind van de verzekerde betaalt die bijdragen niet.
De personenbelasting wordt daarbovenop aangerekend. Het deel van het overlijdenskapitaal uit de groepsverzekering dat gefinancierd werd door bijdragen van de werkgever is onderhevig aan een personenbelasting van 16,5 procent plus gemeentebelastingen.
Het deel van het overlijdenskapitaal dat door bijdragen van de werknemer werd gefinancierd, is onderhevig aan een personenbelasting van 10 procent. Eventuele winstdelingen zijn niet aan personenbelasting onderhevig.
De verzekeraar zal in de praktijk bij het uitbetalen van het overlijdenskapitaal een bedrijfsvoorheffing van 16,66 procent afhouden van het door de werkgever gefinancierd deel.
Op het door de werknemer gefinancierd deel zal de verzekeraar een bedrijfsvoorheffing van 10,09 procent afhouden. De begunstigden ontvangen een fiche waarmee ze het kapitaal moeten aangeven bij de belastingen.
Ontvang offertes
4. Schuldsaldoverzekering
Je sluit een schuldsaldoverzekering doorgaans af bij het aangaan van een woonlening. Komen jij of je partner vroegtijdig te overlijden? Dan lost de verzekeraar (een contractueel bepaald deel van) het verschuldigde saldo af.
Er moeten geen successierechten of erfbelasting betaald worden op het bedrag uit de schuldsaldoverzekering. Het bedrag wordt immers gebruikt om een schuld af te lossen.
Personenbelasting
Als de verzekerde minstens 1 premie fiscaal in vermindering bracht, is het bedrag onderhevig aan personenbelasting. De precieze belasting is afhankelijk van het fiscale regime waarin de verzekering wordt aangegeven (bijvoorbeeld de woonbonus of langetermijn- of pensioensparen).
Genoot de verzekerde op geen enkele premie een belastingvoordeel? Dan betaalt de begunstigde geen personenbelasting op het overlijdenskapitaal.
Levensverzekering successierechten en erfbelastingen: wijzigingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voerde twee belangrijke wijzigingen door met betrekking tot de successierechten.
Wijziging 1: Levensverzekering
Als belastingplichtige betaal je nu enkel nog successierechten op bedragen die je daadwerkelijk ontvangt uit een levensverzekering. Het kan gaan om bedragen die je ontvangt als uitbetaling of na het afkopen van de verzekering.
Ook bij het schenken van een levensverzekering werd een wijziging in het bepalen van de successierechten doorgevoerd. Neemt de afkoopwaarde van een levensverzekering toe tussen het moment waarop de levensverzekering geschonken wordt en het moment waarop de schenker (de verzekeringnemer) overlijdt? Dan is de begunstigde enkel successierechten verschuldigd die berekend worden op de waardevermeerdering.
Die laatste regel is van toepassing op alle successies die geopend werden sinds 11 augustus 2022. Deze regel was al langer van toepassing in Vlaanderen en Wallonië, maar nu dus ook in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Wijziging 2: Aftrek van de successierechten
Er mag sinds 3 juni 2021 ook geen discriminatie meer zijn tussen de successiebelasting die van toepassing is op roerende versus onroerende goederen die zich in het buitenland bevinden en onderhevig zijn aan een dubbele, internationale belasting.
Zowel de onroerende als de roerende goederendie deel uitmaken van de nalatenschap van een rijksinwoner maar zich in het buitenland bevinden, zijn in België onderhevig aan successierechten.
De successierechten op zowel roerende als onroerende goederen worden sinds 3 juni 2021 goederen verminderd met het bedrag waaraan ze in het land waarin de goederen zich bevinden volgens de erfbelasting werden belast.
Het kapitaal van bijvoorbeeld een in het buitenland afgesloten levensverzekering van een overleden rijksinwoner wordt dus niet langer dubbel belast. De begunstigde nabestaande betaalt in België successierechten minus de erfbelasting die in het buitenland waar de goederen zich bevonden werd afgehouden. In het verleden gold die vermindering enkel op onroerende goederen.
Het verruimen van die fiscale aftrekbaarheid geldt momenteel enkel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het gaat echter om een aanpassing aan het arrest van het Grondwettelijk Hof. Het Vlaams en Waals Gewest zullen dus nog volgen.
Wil je meer weten over wat de wetswijziging precies inhoudt? Een verzekeringsexpert staat voor je klaar.
Meer weten over successierechten en erfbelastingen? Stel je vragen en ontvang gratis meerdere offertes
Successierechten zijn een erg complex gegeven. De belasting verschilt niet enkel van gewest tot gewest, maar ook van geval tot geval. Om duidelijkheid te krijgen over de precieze mate waarin het kapitaal in een levensverzekering belast wordt bij overlijden, neem je best contact op met een verzekeringsexpert.
Meer weten over successierechten, of op zoek naar een verzekeraar? Vul dan onderstaand formulier in. Je ontvangt niet enkel gratis en vrijblijvende prijsvoorstellen maar ook advies op maat. Zo weet je meteen waar je voor staat, en vind je de beste oplossing voor jouw unieke situatie.
Veelgestelde vragen over successierechten
Wat als je niet meer overweg kunt komen met jouw kinderen. Kun je alles aan je partner geven?
Via een levensverzekering kun je echter wél je kinderen uitsluiten van het recht op het via het levensverzekeringscontract verzekerde deel van je kapitaal. Bij je overlijden ontvangen enkel zij die als begunstigden aangeduid zijn (een door jou bepaald deel van) je kapitaal.
Het blijft echter onmogelijk om reservataire erfgenamen (zijnde huwelijkspartner en kinderen) volledig te onterven, zelfs met een levensverzekering. Zij behouden het recht op een minimumdeel van de erfenis.
Wil je jouw vermogen schenken aan jouw kleinkinderen? Maar je wilt dat ze er pas aan kunnen wanneer ze een bepaalde leeftijd hebben bereikt?
Een verzekeringsexpert bekijkt samen met jou wat mogelijk is en helpt je met het vinden van de fiscaal meest voordelige optie, zonder dat je de controle over de verdeling van je vermogen verliest.
Is een levensverzekering een erfenis?
Dat is evenzeer het geval met een levensverzekering waarbij je eenmalig een bedrag stort. Het kapitaal in die levensverzekering maakte technisch gezien wel deel uit van je vermogen, maar juridisch wordt dat kapitaal niet als deel van je erfenis beschouwd.